واژه حنیف و حنفاء

"حنیف"
"حنیف" نه به معنی راست و نه به معنی کج، بلکه به معنی مایل و تمایل است،یعنی کسی مایل شده یا خم شده به سوی حقیقت،که با" مُسلِم" از لحاظ لغوی تشابه دارد، مصداق آن مانند خم شدن  گیاهان به طرف منبع خورشید برای دریافت نور  و انرژی است.
 حنفاء هزاران سال قبل از اسلام بوده اند آنان  هیچ شریعتی مشخصی نداشتند اما با قوه عقل و ادراک   بهترین بخش هر شریعتی را به صواب و نیک می یافتند قبول کرده و برخی از دستورات آن را تبعیت می کردند. حضرت ابراهیم از حنفاء بود اما هر حنیفی نمی توان گفت به دین ابراهیم بوده باشدو شاید اسم عام‌ برای خود  ابراهیم (ع)نیز  بوده است، همانطور که می دانید بیشترین مورخین صابئین را حنفاء می دانند اگر حنفاء را همان صابئین بدانیم  دین صابئین دین تبلیغی نبود و از طرفی دین خود را برگرفته از حضرت آدم می دانند  لذا حنیف بیش یک اسم عام برای افراد حقیقت جو نیست .
لازم به ذکر است رفتار  صابئین در طول تاریخ به گونه ای بوده  که هر شریعتی احساس نزدیکی بدان ها می کرده از این رو آنان  حنفاء نیز خوانده
 می شدند.  همانطور که" مانی" ابتداء از آنان و یا نزدیک به  صابئین بوده و اطلاع کامل از راز داری و احساس نزدیکی پیروان ادیان و مذاهب را به  صابئین به خوبی  واقف بود لذا  زمانی که دین مانویت را آورد سعی نمود  آمیخته ای از ادیان آن روز را سر لوحه دین خود نماید بنابراین "مانی" با این نبوغ در زمان خود بسیار موفق بود.

ابن کثیر در مورد آنان می گوید:" آن ها نه بر دین یهود، نه نصارا، نه مجوس و نه مشرک بودند بلکه بر فطرت خود باقی  بودند و دین مقرری که از آن تبعیت کنند نداشتند" 
آنان همه ادیان و مذاهب را که برای رسیدن به کمال و تعالی بود از یک منبع می دانستند،لذا نه دینی و مذهبی را رد می کردند و نه به تمامی قبول می کردند، آنان به اصالتِ روحانی جسم باور داشتند.

نام برخی از  حنفاء قبل از اسلام آمده مانند "امیه ابن ابی صلت؛ زید بن عَمرو،قیس بن ساعده،  وَرقة بن نوفل، عبیدالله بن جحش، عثمان بن حویرث  از پرستش بتان دوری جستند و در پی حقیقت بودند که از این میان "زید عمرو در مسافرت و قبل از رسیدن به مکه کشته شد،قیس بن ساعده قبل از بعثت پیامبر(ص) از دنیا رفت   متاسفانه  بقیه این افراد به اسلام ایمان نیاورند.
به هر صورت اگر دین حنفاء بوده باشد که ما اطلاعی در تاریخ از آنان نداریم  تشابهاتی در اعتقاد به مبدأ و معاد و احكام و غسل با  مندائيان(صابئیان) داشته و مانند اینان  يكي از ناشناخته ‏ترين اديان جهان" آن روز "بوده و اين امر به طرزتفكر  و رازداری آنان بر می گشته است که وجود چنین دینی  غیرممکن است یعنی هیچ ردی در تاریخ از دین حنفاء وجود ندارد بنابراین حتی می توان آیین مهری ایران باستان را نیز نوعی از دین حنیف دانست که بسیاری از شاهان روم قبل کنستانتین به آیین مهری بودند و  از آنان بنام صابئی یاد شده است.

رضا ضحاکی راحت

۱۴۰۰/۱۰/۸